Doświadczanie trwałego smutku i przygnębienia sprzyja poszukiwaniu sposobów radzenia sobie z przykrymi uczuciami. Często ludzie zaczynają szukać różnych, niekoniecznie bezpiecznych sposobów uśmierzania złego samopoczucia. W ten sposób sięgają po alkohol, leki, narkotyki czy dopalacze odkrywając model „samoleczenia depresji” – biorąc środki psychoaktywne niwelują objawy depresji.
Nie każda osoba, która eksperymentuje z substancjami psychoaktywnymi jest od nich uzależniona lub się uzależni. Niekiedy palenie marihuany czy picie alkoholu nie wywiera zgubnego wpływu na osobę, która stosuje te używki.
CZYNNIKI RYZYKA UZALEŻNIENIA:
historia uzależnienia w rodzinie
czynniki genetyczne
brak odpowiedniej opieki i zaangażowania wychowawczego rodziców
stresujące sytuacje życiowe
małe umiejętności radzenia sobie ze stresem
zachowania agresywne
Szczególnie narażone na uzależnienie od środków psychoaktywnych są młode osoby cierpiące na depresję, która nie zawsze jest u nich jeszcze zdiagnozowana.
DZIAŁANIE ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH NA ORGANIZM CZŁOWIEKA.
Alkohol, leki, narkotyki czy dopalacze działają na ośrodkowy układ nerwowy. Powodują zmiany w wydzielaniu neuroprzekaźników, co biologicznie wywołuje uczucie przyjemności, rozluźnienia i odprężenia. Pojawia się wtedy ryzyko wystąpienia zjawiska „błędnego, koła” – czyli chęci napicia się czy zażycia narkotyku „żeby znowu poczuć się lepiej i zapomnieć o problemach”. Mogą wtedy ulec wzmocnieniu zachowania polegające na sięganiu po alkohol, bo jego euforyzujące działanie przynosi na początku krótkotrwałą ulgę. Jednak już systematyczne picie alkoholu ma działanie depresjogenne (wywołuje lub nasila depresję). Wtedy osoba pijąca potrzebuje coraz większych dawek alkoholu by utrzymać pozornie dobre samopoczucie. Ktoś, kto pali marihuanę czy bierze leki np.: uspokajające funkcjonuje między stanem euforii – gdy środek działa, a stanem depresji, – gdy jego działanie minie.
Użycie środka psychoaktywnego, a epizod depresyjny.
U osób mających predyspozycje do rozwinięcia się zaburzeń psychicznych używanie
może wyzwolić objawy i spowodować rozwój epizodu depresyjnego. Zdarza się,
że nawet jednorazowe zażycie przez nastolatka np. amfetaminy czy dopalaczy wywołuje pierwszy epizod depresyjny.
Osoby szczególnie narażone na rozwój zaburzeń tego typu to między innymi:
osoby z traumatycznymi doświadczeniami z dzieciństwa,
osoby, u których w rodzinie występują zaburzenia depresyjne,
osoby żyjące w chronicznym stresie,
osoby ze zdiagnozowana chroniczną chorobą somatyczną ( cukrzyca, otyłość…)
Zaburzenia depresyjne, a używanie środków psychoaktywnych.
Kobiety, które mają zaburzenia depresyjne częściej niż mężczyźni sięgają po alkohol
w celach samoleczenia. Odkrywają, że alkohol przynosi gwałtowną ulgę w ich cierpieniu emocjonalnym. W związku z tym, że poprawa jest dosyć wyraźna powtarzają sytuację, aby zmieniać swój nastrój.
Jednak oprócz stanów depresyjnych pojawiają się inne problemy np.: konflikty rodzinne, trudności zawodowe czy finansowe. Przyczyniają się one do dalszego pogarszania samopoczucia i narastania bezradności, co powoduje kolejne sytuacje picia alkoholu.
Zaburzenia depresyjne jako konsekwencja uzależnienia od środków psychoaktywnych.
Mężczyźni zazwyczaj mają dłuższą historię używania środków psychoaktywnych,
a zaburzenia depresyjne pojawiają się u nich jako konsekwencje zdrowotne wynikające z uzależnienia. Czasami osoba uzależniona jest tak „zdołowana” tym, co dzieje się wokół niej w związku z piciem czy braniem, że wygląda jakby miała depresję. A takie objawy mogą wystąpić w przebiegu zespołu abstynencyjnego lub być objawem głodu alkoholowego czy narkotykowego.
Z badań wynika, że:
– depresja ma silniejszy związek z używaniem substancji psychoaktywnych w przypadku młodzieży niż dorosłych
– nastolatki cierpiące na depresję są dwukrotnie bardziej narażone na sięganie po narkotyki niż ich rówieśnicy
– 20 – 30 % nastolatków z depresją nadużywa substancji psychoaktywnych
– 64% nastolatków poprzedza depresję nadużywaniem substancji psychoaktywnych
– ok.85% osób uzależnionych od alkoholu ma stany depresyjne
Depresja i uzależnienie od środków psychoaktywnych – „ podwójna diagnoza.”
Przy przeprowadzaniu wywiadu diagnostycznego z osobą zgłaszającą zaburzenia nastroju ważne jest dopytywanie o sposoby radzenia sobie z nieprzyjemnymi stanami emocjonalnymi z uwzględnieniem środków psychoaktywnych. Wtedy jest możliwość wychwycenia równoległego problemu. Termin „podwójna diagnoza” lub „ podwójne rozpoznanie” dotyczy pacjentów, u których jest współwystępowanie zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych (np.: alkohol, narkotyki, leki) i zaburzeń psychicznych (np.: depresja).
Określenie, czy uzależnienie od środków psychoaktywnych spowodowało zaburzenia depresyjne lub odwrotnie, czy zaburzenia nastroju spowodowały sięganie po substancje psychoaktywne, jest złożone. Trudno rozpoznać, co jest skutkiem, a co przyczyną… Niektóre podejścia terapeutyczne mówią, że każde uzależnienie jest wtórne do innych problemów psychicznych, traum, zaburzeń więzi.
Co zrobić, gdy niepokoją nas zmiany nastroju i używanie środków psychoaktywnych u siebie lub bliskiej osoby ?
W takich sytuacjach warto skorzystać ze spotkania z psychoterapeutą, specjalistą terapii uzależnień czy lekarzem psychiatrą w celu przeprowadzenia diagnozy. To najważniejszy krok, bo warunkuje dalszy plan pomocy. Przy podwójnej diagnozie istotnym aspektem jest zaopiekowanie się równolegle uzależnieniem i zaburzeniami nastroju. Częstą formą pomocy jest łączenie psychoterapii z farmakoterapią z indywidualnym podejściem do pacjenta.
Gdzie szukać pomocy?
Ośrodek Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Uzależnień, ul. Toruńska 26
tel. 52 525 65 99 (czynny od poniedziałku do piątku godz. 8.00 -19.00)
Ogólnopolski Telefon Zaufania. Narkotyki – Narkomania, Krajowe Biuro Do Spraw
Przeciwdziałania Narkomanii tel. 800 199 990 (czynny codziennie godz. 16.00 –
21.00)
Antydepresyjny Telefon Zaufania – Fundacja Itaka tel. 22 484 88 01
(czynny: wtorek g. 14.00 – 19.00, czwartek g. 15.00-20.00, piątek g. 10.00 – 15.00)
Opracowała : Karolina Wróblewska